=އިލްޔާސް ޙުސައިން އިބްރާހިމް. ލިޔުނީ، 2006 ގައި=
ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިސް އެކުލެވިގެންވާ ގޮތް ގާނޫނު އަސާސީގައި ލިއުމަށްޓަކައި ބޮޑުމަޖިލީހުގައި ކުރެވެމުން ދިޔަ ދިގުލީ ބަހުސް ނިމި ވޯޓަށް އެހުން އޮތީ، 20 ނޮވެމްބަރ 2006 ވީ ހޯމަ ދުވަހު އޮތް އެމަޖިލީހުގެ 123 ވަނަ ބައްދަލުވުމު ގައެވެ. މި ބަހުސްގައި އެންމެ ހޫނުގަދަކޮށް ބަހުސްކުރެވުނު މައުޟޫއަކަށް ވެފައި އޮތީ، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގައި އަންހެން ބޭފުޅުންނަށް ޚާއްޞަ ކޯޓާއެއްގެ ދަށުން ވަކި ޢަދަދަކަށް، ވަކި މުއްދަތަކަށް ޚާއްޞަ ކުރެވޭ ގޮނޑިތަކެއް ބެހެއްޓުމަށެވެ. މިކަމުގައި އިސްކޮށް އުޅުއްވީ ދިވެހި ރައްޔިތުންގެ ޕާޓީ (ޑީއާރުޕީ) ގެ ވަރަށް އިސް އަންހެން ދެބޭފުޅުން ކަމުގައިވާ މުލަކު އަތޮޅު މެންބަރު އަލްފާޟިލާ އަނީސާ އަހްމަދާއި ރައީސުލް ޖުމުހޫރިއްޔާގެ މެންބަރު އަލްއުސްތާޛާ ޢައިޝަތު އާޒިމާ ޝުކޫރެވެ. އާދެ! “ދަނގަޑުއަންހެނާ” އެވެ. މި ދެބޭފުޅުންގެ ހުށަހެޅުއްވުންތައް ބަހުސްގެ އެކި ހިސާބުގައި އެކިގޮތަށް ބަދަލުވަމުން ދިޔަތަން ފެނުނެވެ. ފަހެ، މި ބަދަލުވުންތައް ގެނެވުނީ، އެއްވެސް ސާބިތުކަމެއް ނެތިއެވެ. ހަރުދަނާ ހަމަތަކެއްގެ މަތީގައި ސާބިތުވެ ތިއްބެވިފައެއް ނެތެވެ. މިއީ އެބޭފުޅުންގެ ބަހުސްގައި ހުރި ބަލިކަށިކަމެވެ. ރޭވުމެއްނެތް ކަމެވެ. ވަކާލާތު ކުރުމުގެ ކުޅަދާނަކަން ދެއްކިފައެއް ނުވެއެވެ. ދޭތެރެއަކުން ބަހުސްގެ މެދުތެރެއިން އިވިގެން ދިޔަ ހުށަހެޅުމަކީ [ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީސް އެކުލެވިގެންވާނެ ގޮތް ކަނޑައަޅައި އޭގެ މައްޗަށް މަޖިލީހުގެ ގޮނޑީގެ އަދަދު ކަނޑައެޅުމުން، އެކަނޑައެޅޭ ގޮނޑިތަކުގެ ޖުމްލަ އަދަދުގެ ފަނަރަ ޕަސެންޓް ގޮނޑި މަޖިލީހަށް އިތުރުކޮށް އެގޮނޑިތަކަކީ، އިންތިޚާބު ކުރެވޭ، އަންހެނުންނަށް ޚާއްޞަ ކުރެވޭ ގޮނޑިތަކެއްގެ ގޮތުގައި ހަމަޖެއްސުން، އަދި އެގޮނޑިތައް އެގޮތަށް ބެހެއްޓޭނެ މުއްދަތަކީ، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އުމުރުގެ ދެދައުރު ކަމުގައި ހަމަޖެއްސުން] މިއެވެ. ބަހުސް ފެށުނުއިރު ޚިޔާލު ހުރީ އެއްވެސް ކަހަލަ އިންތިޚާބަކާ ނުލާ، އެއްވެސް ކަހަލަ ވާދަކުރުމެއް ނެތި، އައްޔަން ކުރެވޭ ގޮނޑިތަކެއް އަންހެނުންނަށް ޚާއްޞަ ކުރުމަށެވެ. އެއްވެސް އަސްލެއްނެތި، ކަނބުލޮއިންތަކެއް މަޖިލީހުގައި ނަތުރާލުމަށެވެ. އެހެނަސް ބަހުސްނިމި ވޯޓާހަމައަށް ދިޔައިރު، އެހުށަހެޅުން ބަދަލުވެފައި ވަނީ، [ރައްޔިރުންގެ މަޖިލީސް އެކުލެވިގެންވާނެ ގޮތް ކަނޑައަޅައި އޭގެ މައްޗަށް މަޖިލީހުގެ ގޮނޑީގެ އަދަދު ކަނޑައެޅުމުން، އެކަނޑައެޅޭ ޖުމްލަ އަދަދުގެ ދިހަ ގޮނޑި މަޖިލީހަށް އިތުރުކޮށް އެގޮނޑިތަކަކީ، އިންތިޚާބު ކުރެވޭ އަންހެނުންނަށް ޚާއްޞަ ކުރެވޭ ގޮނޑިތަކެއްގެ ގޮތުގައި ހަމަޖެއްސުން، މި ގޮނޑިތަކަށް މެންބަރުން އިންތިޚާބު ކުރާނީ މުޅި ރާއްޖެ އިންތިޚާބީ ދިހަ ދާއިރާއަށް ބަހާލައިގެން އެއިން ކޮންމެ ދާއިރާއަކުން އެއް މެންބަރު ހޮވާ އުސޫލުން ކަމަށް ހަމަޖެއްސުން، އަދި ގޮނޑިތައް އެގޮތަށް ބެހެއްޓޭނެ މުއްދަތަކީ، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީސްގެ އުމުރުގެ ދެދައުރު ކަމުގައި ހަމަޖެއްސުން] މިގޮތަށެވެ. މިއީ އެނބުރޭ ވަހުތާނެއްހެން އެނބުރެމުން ސެނބުރެމުން ދިޔަ ބަހުސެކެވެ. ޚިޔާލުތައް ފުރޮޅެމުން ދިޔަލެއް ހަލުއި ކަމުން ދެ މަޖިލީހުގައި ތިއްބެވި މަދު އަންހެން ބޭޅުން މެދުގައިވެސް ޚިޔާލު ތަފާތުވިކަން ފާހަނގަ ކުރެވިގެން ދިޔައެވެ. ތަޅުމުގައި ދެބަސްވުމާއި އަރާރުން ހިނގިތަން ފެނުނެވެ. ލޫޅާފަތި އެތައް ހަރަކާތްތަކެއް ތަޅުމުން ފެނިގެން ދިޔައެވެ.
އާދެ! 88 މެންބަރުން ހާޒިރުވެވަޑައިގެންނެވި މި ޖަލްސާގައި، ހުށަހެޅުނު މިހުށަހެޅުން ފާސް ނުވީ، 49 ވޯޓު ފެންނަކަމަށް ލިބި، ނުފެންނަކަމަށް 9 ވޯޓުލިބި، އަދި އެއްވެސް ކޮޅަކަށް ވޯޓު ނުދެއްވާ 21 މެންބަރުން، އަދި ވޯޓިން ސިސްޓަމުގައި އަތް ނުލައްވާ ތިއްބެވި 8 މެންބަރުންނާއި ރިޔާސަތުގައި އިންނެވި މަޖިލީހުގެ ނައިބު ރައީސް ޝާހީނު ހަމީދު ހިމެނުމުން ޖުމްލަ ހަމަވާ ގޮތުގެ މައްޗަށެވެ. ބޮޑު މަޖިލީހުގައި ކަމެއް ފާސްވަނީ، 56 ވޯޓު ލިބިގެންނެވެ. މިހުށަހެޅުން ފާސް ނުވުމަކީ، ﷲ އަށް ޙަމްދާއި ޝުކުރު ކުރަންޖެހޭވަރުގެ ކަމެކެވެ. މިވާޖިބު ހަމަ އެވަގުތު އަޅުގަނޑު އަދާކޮށް ފުރިހަމަ ކުރީމެވެ. ﷲއަށް ހަމްދާއި ޝުކުރުކުރީމެވެ. އަދި އަޅުގަނޑު ތަޅުމުގައިއިނީ، ހިތުގެ އަޑިން މި ހުށަހެޅުން ފާސްނުވުމަށް އެދި ދުޢާކޮށް ކޮށެވެ.
އާދެ! މިކަމަކީ ދިވެހި މުޖުތަމަޢަށް ސީދާގޮތުން އެއްވެސް ފައިދާއެއް ވާނެތީ ކުރެވުނު ކަމެއް ނޫނެވެ. ހަމަ އެކަނި ހުޅަނގުން އުފައްދާ ގޮވާލި ގޮވާލުމަކަށް އަތާ އަތް ގުޅާލުމުގެ ބޭނުމުގައި ބަޔަކު މީހުން އިސްނަގައިގެން ހިންގާ ކުރިއެރުވި ކަމެކެވެ. އަދި ރޭވި ރޭވުމެކެވެ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސް އަހްމަދު ޒާހިރު (ސީނާ) ހުންނެވީ، މިކަމުގައި ވަރަށްގަދަޔަށް ފައިވިއްދަވައި ގެންނެވެ. ތަޅުމުގައި ކޯފާވެވަޑައިގެން ވާހަކަފުޅު ދެއްކެވިއެވެ. ފާހަގަކުރެވޭ ގޮތުގައި މިކަމުގައި ދެންއޮތް އެންމެބޮޑު މަސްލަޙަތަކީ، ސަރުކާރުން އަމިއްލަ ފައިދާއަށާއި މިވަގުތު އިސްކޮށް ތިއްބެވި އަންހެން ބޭފުޅުންގެ މަސްލަޙަތު އެންމެ ފައިދާ ބޮޑު ގޮތުގައި އޮންނާނީ، އައްޔަން ކުރެވޭ ގޮނޑިތަކެއް ބެހެއްޓިގެން ކަމަށްވާތީއެވެ. އާންމު އިންތިޚާބުގައި ރައްޔިތުންގެ ވޯޓުން މިހާރުހޮވިފައި ތިއްބެވި އަންހެން ބޭފުޅުން ނުހޮވޭނެކަން ޔަގީންވާތީ ދެން އޮތް އެންމެ މޮޅު ރޭވުމަކީ، މިކަހަލަ ގޮނޑިތަކެއް ބެހެއްޓުމެވެ. އެއިރުން ބޭނުންވާ އަންހެނަކު އައްޔަން ކޮށްލީމާ ނިމުނީ ނޫންތޯއެވެ؟ މަޖިލީހުގެ ތަޅުމަށް ސަރުކާރުން ބޭނުންވާ އަންހެނަކު ވިއްޔާ، ސީދާމަގުން އެތެރެކޮށް ލެވުނީއެވެ. އޭރުން ހަމަގައިމުވެސް އަނީސާއާއި އާޒިމާ އާއި މަރިޔަމް ނޫރައްދީނަށް ހިލޭ އައްޔަން ކުރެވޭ ސީޓުތައް، ވަގުތުން ރައީސް މައުމޫނު ދެއްވާނެއެވެ. ހަދިޔާ ކުރައްވާނެއެވެ. މިތިން އަންހެނުންނަކީ، ރައީސް މައުމޫނަށް ތާއީދުކުރުމުގެ ގޮތުން، އިސްލާހީ ހަރަކާތުގައި އުޅުނު ލީޑަރުންނާ ދިމާއަށް ހަގީގަތާ ޚިލާފަށް ހަޑިހުތުރުކޮށް ބަވާ އެއްޗެހި ކިޔުއްވި ބޭފުޅުންނެވެ. މަރިޔަމް ނޫރައްދީނަކީ، ޚާއްސަކޮށް އެމްޑިޕީގެ ޗެއާޕާސަން އަންނިއަށް ހަޑިހުތުރުކޮށް މަލާމާތްކޮށް އެއްޗެތިކިޔާ އަންހެނެކެވެ. ފަހެ މިއީ އަންހެނުން ތަކެއް އެއްވެސް އަސްލެއް ނެތްގޮތުގައި މަޖިލީހުގެ ތަޅުމަށް މެއްދުމަށް ހިންގިޗާލު، ރީތި ރޭވުމެކެވެ. މިހާރުވެސް މަޖިލީހުގެ ބާރު ކަނޑުވާލާ ގޮތަށް ބެހެއްޓިފައި ހުރި، އައްޔަން ކުރެވޭ ގޮނޑިތަކަށް އައްޔަން ކުރެވިފައި ތިއްބެވީ، މުޅިންވެސް ރައްޔިތުން ނުހޮވާ އެއްފަރާތް ކޮށްލާފައި ތިއްބެވި ބޭފުޅުން ނެވެ. މިފަދަ ބޭފުޅުންނަށް ކުރިއަށް އޮތްތާގައި މަޖިލީހުގައި ބޭތިއްބޭނީ މިގޮތަށް ރާވައިގެން ކަމަށްވާތީ، ގަދައަޅާ ކުރެވުނު މަސައްކަތެއްކަން ކަށަވަރެވެ. މިވީ ހަމަ ރަނގަޅަށެވެ. ރައްޔިތުން އެދޭ ގޮތަށެވެ. ފާސްނުވެ ދިޔަކަމަކަށް ޑްރާފްޓިން ކޮމިޓީން ބަންދެއް ނުވަތަ މާއްދާއެއް ޑްރާފްޓްކޮށް އަސާސީގައި ލިޔެވިގެން ނުވާނެއެވެ. އެއީ ވޯޓަކުން އެގޮތަށް ނުހެދުމަށް ފާސްވެފައި ވާތީއެވެ. ހަގީގަތުގައި މިހާރު ފާސްވަމުން މިދާ ފާސްވުންތަކަކީ އަސާސީގެ މާއްދާތައް ފާސްކުރުމެއް ނޫނެވެ. މިއީ މާއްދާތައް ޑްރާފްޓް ކުރުމަށް ޖެހޭ އިމެއްގެ ގޮތުގައި ޖަހާލެވޭ ފުޅަފެކެވެ. ޖެހޭނީ މިފުޅަފުތެރޭގައި އަސާސީގެ މާއްދާތައް ލިޔާށެވެ. މިއީ އެއްގޮތަކަށްވެސް އަސާސީ ފާސްކުރުމެއް ނޫނެވެ. ފަހެ ގާނޫނު އަސާސީ ފާސްވަމުން ވަރަށް ބާރަށް ހަލުއިކޮށް އެބަދެއޭ ބުނާ ބުނުމަކީ، ކަނޑައެޅިގެން އޮޅުވާލުމެކެވެ. ހަގީގަތުގައި އަދި އަސާސީގެ އަސްލު މަތަން ކަމުގައިވާ މާއްދާތައް ލިޔަން އަދިނުފެށެއެވެ. ފާސްކުރާނީ ކިހިނަކުން ތޯއެވެ. އެޓޯލްސް މިނިސްޓްރީގައި އުޅޭ އަޅުގަނޑު ރައްޓެހި އަންހެން ކުއްޖަކު ބުނާތީ އެހީމެވެ. ރައީސް މައުމޫނު، އެކުއްޖާ މަސައްކަތް ކުރާ ސެކްޝަނަށް ވަޑައިގެންނެވި ދިވަހެއްގައި ސަލާން ކުރެއްވުމަށް ފަހު، ފުރަތަމަވެސް ވިދާޅުވީ މިހާރު ވަރަށް ބާރަށް ގާނޫނު އަސާސީ އިސްލާޙު ކޮށް ފާސްކުރުމުގެ މަސައްކަތް ކުރިއަށް ދާކަމަށެވެ. ހުރިހާ މާއްދާތައް ފާސްވެ ވަރަށް އަވަހަށް ނިމިދާނެ އެވެ. މިމަންޖެ އުފަލުން ފޮޅިފައި ހުރެ، އަޅުގަނޑަށް ކިޔާދިން މިވާހަކައިގެ ތެދު ދޮގުމިން މި މަޒުމޫނުން ވަޒަން ކޮށްލެއްވުމަށް އަޅުގަނޑު ދޫކޮށްލާނަމެވެ.
އާދެ! މިފަހަރު އަސާސީގެ މަތަން ލިއުމުގައި މިފަދަ އޮޅުވާލުންތައް ނުގެންގުޅެވޭނެކަމަށް އަޅުގަނޑު ގަބޫލުކުރަމެވެ. އަޅުގަނޑުމެން ތިބޭނީ ހޭލައެވެ. ތަޅުމުގައި ވަރަށް ހުޝިޔާރުކޮށެވެ. ބޭނުންހާ ގޮތެއް ހާދާލިޔަކަ ނުދޭނަމެވެ. ކުރީ ފަހަރުތަކަށް އެނބުރި މާޒީއަށް ނަޒަރު ހިންގާލާއިރު މިފަދަ އޮޅުވާލުމުގެ ކަންތައްތައް ހިންގާފައި އެބަހުރި ކަމަށް ބައެއް ފަރާތްތަކުން ބުނެހަދައެވެ. ފާސްނުވާ ބައެއް ކަންތައް ޑްރާފްޓް ކުރުމުގައި ގެނެސް އަދި ފާސްވި ބައެއް ކަންތައްތައް ޑްރާފްޓް ކުރުމުގައި އުނިކޮށްފައި ހުރިކަމަށް އެބޭފުޅުން ޝައްކު ކުރައްވައެވެ. މިހާރު ޢަމަލު ކުރެވެމުންދާ އަސާސީ އެއޮތީ އޭރުގެ ބޮޑު މަޖިލީހުން ފާސްކުރި ޢިބާރާތްތަކުގައި ނޫން ކަމަށް ބުނެ ދެކެވޭ ވާހަކަތައް ގިނައެވެ. ފާސް ކުރެވުނު ޢިބާރާތްތަކަށް ވަނީ، ފަހުން އިމްލާކޮށް، ލިޔެ ތައްޔާރު ކުރުމުގެ ތެރޭގައި އިދާރީ ބަދަލުތަކެއް ގެނެވިފައި ކަމަށް ކުރެވޭ ޝައްކު ތަކުގެ ވާހަކަތަކެވެ. މިކަންހިންގާފައި ވަނީ، މަޖިލީހުގެ އޭރުގެ ރައީސް އަބްދުﷲ ހަމީދުގެ މޭސްތިރި ކަމުގައެވެ. އެމަނިކުފާނުގެ މައްކާރުކަމުގެ ދަށުންނެވެ. މިފަހަރު މިހަދާ އަސާސީ ވާންޖެހޭނީ މިކަހަލަ ހުރިހާ ޝައްކުތަކުން އެއްކިބާ ވެފައިވާ މޮޅު އަސާސީއަކަށެވެ. އެއްވެސް ކަހަލަ އެޒާތުގެ ވަހުމެއް އުފެދޭކަހަލަ ކަމެއް ހިނގިޔަ ދީގެންނުވާނެއެވެ. ރައްޔިތުންގެ ޢިއްޒަތްތެރި މެންބަރުން ތިއްބަވާނީ ހޭލައްވާ ކަމާމެދު އަޅުގަނޑު ޝައްކެއް ނުކުރާނަމެވެ. ހަމަގައިމުވެސް ހުޝިޔާރުކަމާއެކު އަޅުގަނޑު ހަނގުރާމަ ކުރާނަމެވެ. އިސްސަފުގައި އަބަދުވެސް ހުންނާނަމެވެ. ހާޒިރީ ބަރާބަރު ކުރާނަމެވެ. ހަމައެކަނި، ﷲއަށް ޓަކައެވެ. ދިވެހި ރައްޔިތުންގެ ހައްގުގައެވެ.
އަސާސީ ޑްރާފްޓް ކުރުމުގެ މަސައްކަތް ފަށައިގަތުމަށްޓަކައި ބޮޑު މަޖިލީހުން ދިގު ބަހުސްތަކަކަށް ފަހު ފާސްކުރާ ފާސްކުރުން ތަކުގެ ފުޅަފު ތެރޭގައި އެއިމުން ބޭރުނުވެ އަސާސީ ލިޔެ އެކުލަވާލާއި ތައްޔާރުކޮށް ވީހާ އަވަހަށް ހޭލާ ތިބެގެން ނަމަވެސް މި މަސައްކަތް ވީހާ އަވަސްކޮށް ދޭންވީއެވެ. ބޮޑުމަޖިލީހުގައި ހަގީގީ ބަހުސް ކުރަން ފެށޭނީ، ޑްރާފްޓިން ނިމިގެން، ބަހުސް ކުރުމާއި ފާސް ކުރުމަށް މާއްދާތައް ވީހާއަވަހަށް މެންބަރުންނާ ހަމައަށް އައުމުންނެވެ. މިހާރު މިހިންގާ އަސާސީ ސިފަތަކާއި އަސާސީ އުސޫލުތައް ފާސްކުރުމަކީ، މަގު ދިގު ކުރުމާއި ދިގު ދަންމަން ކުރާ ކަމެކެވެ. ޑްރާފްޓިން ކޮމިޓީއަށް ފޮނުވާލެވުނު ސިފަތަކާއި އުސޫލުތައް ހިމެނޭ އިންގަނޑަކީ ޑްރާފްޓްކުރުމަށް ދެވޭ މަޢުލޫމާތެކެވެ. މިގޮތުން މިހާރު ފޮނުވިފައިވާ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީސް އެކުލެވިގެންވާ ގޮތްހިމެނޭ އިމަކީ، އެއްގޭގެ މައްޗަށް އެކުލެވޭ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހެއް އޮތުމެވެ. މީގެ ފަހުން އަސާސީއަށް ބަދަލެއް ގެންނަން ޖެހުނަސް އެއްކުރާނެ ބޮޑު މަޖިލީހެއް ނެތުމެވެ. އަސާސީ އިސްލާހު ކުރުމާއި އަސާސީގެ ދަށުން ހަދަން ޖެހޭ ގާނޫނުތައް ހަދާ ސަރުކާރު ލައްވާ އެގާނޫނުތައް ތަންފީޒު ކުރުވާނީ ރައްޔިތުންގެ މިގެއިންނެވެ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީސް ފިޔަވާ ރައްޔިތުންގެ އެހެން ބާރެއް، އެހެންގެއެއް ނޯންނާނެއެވެ. ހުންނާނީ ރައްޔިތުންގެ އެންމެ ގެ އެކެވެ. ބޮޑު މަޖިލީހަކީވެސް އެގެއެވެ. އެއްތަނަކަށް ވީއެވެ. އެއްޢިމާރާތަކަށް ވީއެވެ. ރައްޔިތުން މިގޭގައި ތިބޭނީ ރައްޔިތުން ސިއްރު ވޯޓަކުން އިންތިޚާބު ކުރާ މެންބަރުން އެކަންޏެވެ. ގޮނޑީގެ އަދަދު ހަމަޖެހިގެން ދާނީ ކޮންމެ އަތޮޅަކުންނާއި މާލޭ ދާއިރާއިން އާބާދީގެ ފުރަތަމަ ފަސްހާސް މީހަކަށް ނުވަތަ ފަސްހާސް މީހުން ހަމަނުވާ އާބާދީއަށް ދެގޮނޑިއެވެ. އަދި މިދެގޮނޑީގެ އިތުރުން ކޮންމެ ދާއިރާއެއްގައި ހިމެނޭ އާބާދީގެ ފުރަތަމަ ފަސްހާސް މީހުންނަށްވުރެ އިތުރުވާ ކޮންމެ ފަސްހާސް މީހަކަށް އިތުރު އެއްގޮނޑިއެވެ. މިއީ ވަރަށް ފަސޭހަ ފޯމިއުލާއެކެވެ. ކޮންމެ ދާއިރާއަކުންވެސް ފަސް ހާސް ހަމަ ވާނަމަ ދެގޮނޑިއެވެ. 10 ހާސް މީހުން ހަމަ ވާނަމަ 3 ގޮނޑިއެވެ. 15 ހާސް މީހުން ތިބިނަމަ 4 ގޮނޑިއެވެ. 20 ހާސް މީހުން ތިބި ނަމަ 5 ގޮނޑިއެވެ. 40 ހާސް މީހުން ތިބިނަމަ 9 ގޮނޑިއެވެ. މި ފޯމިއުލާގައި ބަލަން ޖެހޭނީ އެދާއިރާގެ ރަޖިސްޓްރީގައި ތިބި މީހުންގެ އަދަދަށެވެ. ދެން އޮތީ އިދާރީ ދާއިރާ ތަކުގެ ގޮނޑިތައް، އެއިދާރީ ދާއިރާ ތެރޭގައި އިންތިޚާބީ ސަރަޙައްދުތަކަށް ބަހާލުމެވެ.
އާދެ! އިދާރީ ދާއިރާގައި ހިމެނޭ ކޮންމެ ގޮނޑިއަކީ، އެއިދާރީ ދާއިރާގައި ހިމެނޭ ވަކި އިންތިޚާބީ ދާއިރާއެއް ކަމުގައި ވާންވާނެއެވެ. މިގޮތުން ހަމަޖެހޭ ކޮންމެ އިންތިޚާބީ ސަރަޙައްދަކުން އިންތިޚާބު ކުރާނީ އެއްމެންބަރެކެވެ. ކުރިމަތިލާ ކެންޑިޑޭޓުންގެ ތެރެއިން އެންމެ ގިނަވޯޓު ލިބޭ ކެންޑިޑޭޓަކު އެއިންތިޚާބީ ސަރަހައްދަކުން ކާމިޔާބުވީ ކަމަށް ބަލައިގެންނެވެ. ފަސްޓް ޕާސްޓް ދަޕޯސްޓް ސިސްޓަމް އުސޫލުންނެވެ. މިސާލަކަށް ކޮންމެ އަތޮޅަކާއި މާލެ އަކީ، އިދާރީ ދާއިރާތަކެވެ. 21 އިދާރީ ދާއިރާއެވެ. މި 21 އިދާރީ ދާއިރާތަކުގައި ހިމެނޭ ކޮންމެ ގޮނޑިއަކަށް އިދާރީ ދާއިރާގެ ތެރެއިން އިންތިޚާބީ ސަރަޙައްދެއްގެ ގޮތުގައި އެއްރަށްވެސް ހަމަޖެހިދާނެއެވެ. ނުވަތަ ދެރަށް އެކުވެގެން އެއް އިންތިޚާބީ ސަރަޙައްދު ކަމުގައި އެކުލަވާލެވިދާނެއެވެ. އެހެނަސް މާލެ ހިމެނޭ އިދާރީ ދާއިރާ ގައި ގޮނޑީގެ އަދަދަށް އިންތިޚާބީ ސަރަހައްދުތައް ބަހާ ހަމަޖެއްސިގެން ދާނީ އިންތިޚާބީ ސަރަޙައްދު ތަކަކަށެވެ. މިއިން ކޮންމެ އިންތިޚާބީ ސަރަޙައްދަކުން ހޮވޭނީ ކުރިމަތިލާ ކެންޑިޑޭޓުންގެ ތެރެއިން އެކަކު އެކަންޏެވެ. އެއީ އެންމެ ގިނަ ވޯޓު ހޯދާ މީހާއެވެ. އެމީހަކީ ކޮންމެވެސް އެއް ޕާޓީއެއްގެ ކެންޑިޑޭޓަކަށް ވާނެއެވެ. އަދި މިނިވަންކޮށް ޕާޓީއަކާ ނުގުޅި ކުރިމަތި ލެވޭ ގޮތަށް އަސާސީގައި އޮވެއްޖެނަމަ މިނިވަން ކެންޑިޑޭޓުންގެ ގޮތުގައި ކުރިމަތިލެއްވި ކެންޑިޑޭޓަކުވެސް ހޮވިދާނެއެވެ. ކޮންމެ އިދާރީ ދާއިރާއެއްގެ ގޮނޑިތަކާ އެއް އަދަދަކަށް އިންތިޚާބީ ސަރަޙައްދުތައް ކަނޑައަޅާނެ ގޮތް އާންމު އިންތިޚާބާ ބެހޭ ގާނޫނުގައި ކަނޑައެޅި ބަޔާން ކުރެވިފައި އޮންނާނެއެވެ. އިދާރީ ދާއިރާ، (މާލެއާއި އަތޮޅުތައް) ތަކުގައި ތިބި އާބާދީގެ ރަޖިސްޓްރީ ކަނޑައެޅުމާއި އިދާރީ ދާއިރާތަކުގައި ހިމެނޭ އިންތިޚާބީ ސަރަޙައްދުތައް ހުންނާނެވަރާއި އެސަރަޙައްދުތަކުގެ ރަޖިސްޓްރީ ހަދައި ބަލަހައްޓަން ޖެހޭނީ، އެކަމަށް ހެދޭ ގާނޫނުގެ ދަށުން ހަވާލުކުރާ ފަރާތަކުންނެވެ. މި ޒިންމާ ޙަވާލުވާނީ އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނާއެވެ. އާންމު އިންތިޚާބުގެ ކުރިން މިގާނޫނުގެ ދަށުން މި ހުރިހާކަމެއް ހަމަޖައްސައި އިއުލާން ކުރަންޖެހޭނެއެވެ. އަސާސީގެ ދަށުން ހަދަންޖެހޭ، އާންމު އިންތިޚާބާބެހެ ގާނޫނުގައި މިހުރިހާ ވާހަކަތަކެއް ވަރަށް ތަފްޞީލުކޮށް ލިޔެވޭނެއެވެ. ހުރިހާ ޕާޓީތަކުންނާއި މިނިވަން ކެންޑިޑޭޓުންނަށް މިއިން ކޮންމެ އިންތިޚާބީ ސަރަޙައްދަކަށް ކުރިމަތި ލެވޭލެނެއެވެ. ހޮވޭނީ އެކެކެވެ. އެއީ އެންމެ ގިނަ ވޯޓު ލިބޭމީހާއެވެ. ބޮޑު މަޖިލީހުން މިގޮތަށް އަސާސީ ފާސްވެއްޖެނަމަ، ކެންޑިޑޭޓުން ވޯޓު ހޯދުމުގެ މަސައްކަތްކުރަން ޖެހޭނީ އެކެންޑިޑޭޓަކު ކުރިމަތިލާން ގަސްތުކުރާ އިދާރީ ދާއިރާއެއްގެ އިންތިޚާބީ ސަރަޙައްދުގައެވެ. ކެމްޕޭން ކުރާނީވެސް މިސަރަޙައްދު ތެރޭގައެވެ. މިއިން ސަރަޙައްދެއްގައި ތިބޭނީ ފަސްހާސް މީހުންނެވެ. އަދި ވޯޓުލެވޭ އުމުރު ހަމަޖެހިގެން ދިޔައިމާ މިއަށްވުރެވެސް މަދުވާނެއެވެ. ކުރިމަތިލައްވާ ކެންޑިޑޭޓަށް ޖެހިވަޑައިގަންނަވަނީ، މި މަދު މީސްކޮޅުގެ ރުހުން ހޯދާ ލިބިގަންނާށެވެ. މިމީހުންގެ ނަމާއި އެޑްރެހުގެ ލިސްޓު ކެންޑިޑޭޓުންގެ ޖީބުގައި ލިބިފައި އޮންނާނެއެވެ. މިސާލަކަށް 6 ޕާޓީން 6 ކެންޑިޑޭޓުން މިނިވަން 4 ކެންޑިޑޭޓުން މިއިން އިންތިޚާބީ ސަރަޙައްދަކުން ކުރމަތިލައްވަފާނެއެވެ. އޭރުން އެ އިންތިޚާބީ ސަރަހައްދުން ވާދަކުރައްވާނީ، 10 ކެންޑިޑޭޓުންނެވެ. މަދު ވޯޓުކޮޅު ބެހިގެންދާނީ 10 ކެންޑިޑޭޓުންގެ މައްޗަށެވެ. އެންމެން ވޯޓު ލާން ޖެހޭނީ 10 ކެންޑިޑޭޓުންގެ ތެރެއިން އެކަކަށެވެ. އެމީހަކަށް ފެންނަ އެކަކަށް ވޯޓު ދިނީމާ ނިމުނީއެވެ. މިއުސޫލުން ވެގެންދާނެ އެންމެ ހެއްވާކަމަކީ، މަޖިލީހުގައި ތިއްބަވާނީ، އެންމެ ގިމަމީހުންގެ ރުހުން އޮންނަމީހާއަށް ނުވުމެވެ. އެއްދާއިރާއަކުން ފަނަރަ ސޯޅަ ނުވަތަ ވިހި ތިރީސް ކެންޑިޑޭޓުން ވާދަވެރިކަމާއެކު ކެންޕޭނުކޮށް ހަދާލުމުން އެންމެ ތިންސަކޭކަ ވޯޓުލިބިގެންވެސް، މަޖިލީހަށް އެކެނޑިޑޭޓަކު ހޮވިދާނެއެވެ. އޭރުން އެކެނޑިޑޭޓު ވެގެންދާނީ، އެރަށެއްގެ އެންމެ ގިނަ ރައްޔިތުންގެ ތާއީދުއޮތް މިހާއަކަށް ނޫނެވެ. ފެހެ، ވެގެން ދާނީ ވަރަށް މަދު މީހުންގެ ވޯޓުކޮޅަކުން ހޮވޭމީހަކަށެވެ. މިއީ ވިގޮތަށް ކުދިދާއިރާ ތަކަކަށް ބަހާލުމުން ލިބޭނެ އެއްގެއްލުމެވެ. ފައިސާކޮޅު ގެންނުޅޭ މީހުންނަށް ގެރެންޓީއާއެކު މަދުމީސްކޮޅެކަށް ފައިސާދީގެން، މަޖިލީހުން ގޮނޑިއެއް ހޯދާލުން ފަސޭހަވާނެއެވެ. މިއީ ޕާލަމެންޓްރީ ނިޒާމުތަކުގައި ފައިސާވެރިން މަޖިލިސް ކޮންޓްރޯލް ކުރުމަށް ރޭވިރޭވުންތަކުގެ ތެރެއިން ދުނިޔެއަށް އުފަންކޮށްފައިވާ ވައްތަރެކެވެ. މަޝްވަރާއާއި ރުހުމާއި ރައްޔިތުންނަށް އޮންނަންޖެހޭ އޯގާތެރިކަމުގެ މައްޗަށް ބިނާވެ، ބިންގާއެޅިފައިވާ ވައްތަރަކަށް ނުވެއެވެ. އިސްލާމީ ޒަޢާމަތާއިކުލަ މިވައްތަރުގައި ވަރަށް ކުޑަކަމަށް ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ.
އާދެ! ޑްރާފްޓިން ކޮމިޓީއާއި ހަވަލުކުރެވިފައިވާ ހުދޫދުގައި (ފުޅަފު ތެރޭގައި) މިބާބު ފުރިހަމަކޮށް ވީހާ އަވަހަށް ބޮޑު މަޖިލީހަށް ގެނެސް އަލުން ބަހުސް ކޮށް، އިސްލާޙެއް އޮތްނަމަ ގެނެސް ވީހާ އަވަހަށް ފާސްވުމުން ނޫނީ މިކަމެއް ނުނިމޭނެއެވެ. މިމަސައްކަތެއް ނުނިމޭނެއެވެ. އަސާސީ އިސްލާޙު ވާކަށް އަދި ނުފަށާނެއެވެ. އަސްލު މާއްދާތަކުގައި އަދިއަތްނުލެ ވެއެވެ. އަޅުގަނޑަކީ ބޮޑު މަޖިލީހުގައި ވީހާ އަވަހަށް މިމަރުހަލާތައް ދިގުނުދަންމާ، އަސާސީ ނިންމުން އަވަސްކުރުމަށް ހަރުއަޑުން ގޮވާލާ މީހެކެވެ. އަބަދުވެސް އިސްލާމްދީނަށާއި ރައްޔިތުންގެ ހައްގުތަކަށް އިސްކަންދޭ މީހެކެވެ. ﷲ އަޅުގަނޑުމެންގެ ނިޔަތް ޚާލިސް ކުރައްވާށިއެވެ! އާމީން!